Achilleus en de Schildpad: een van de bekendste grapjes uit de oude wereld. En heel gepast voor dierendag natuurlijk. De Griekse filosoof Parmenides had het probleem neergegooid: als het zijnde is en als het niet-zijnde niet is, hoe komt het dan dat we bijvoorbeeld dingen zien groeien? Het zijnde neemt dan meer ruimte in beslag en dat betekent dat er minder is van het niet-zijnde. Maar dat is er sowieso niet.
De oplossing ligt in de atoomtheorie, maar tot je die oplossing kent zul je het denkbaar vinden dat de werkelijkheid, zoals we die zien en ervaren, een illusie is. Parmenides’ opvolger Zenon bedacht enkele paradoxen om dat te bewijzen, zoals die van Achilleus en de schildpad. U kent hem wel: als de snelvoetige renner de schildpad honderd meter voorsprong geeft, kan hij het dier nooit inhalen. Als Achilleus honderd meter verder is, is de schildpad tien meter verder, en als Achilleus die tien meter heeft afgelegd, is de schildpad weer een meter verder.
[Aristoteles staat bekend als de wetenschapper-filosoof. De invloed van zijn filosofie in de oudheid is enorm, op de eigen peripathetische school, en het neoplatonisme, maar ook op de Arabische filosofie, via deze route weer op de filosofie van de late middeleeuwen in Europa, en legde hij een grondslag voor de empirische wetenschapsmethode, classificatie en logica. Daarbij weten we tegenwoordig ook veel over andere filosofen dankzij Aristoteles. In deze vijftiendelige serie bekijken we hem in detail. Het eerste deel is hier.]
Volgens Aristoteles moet er van alles een oorsprong zijn, een oorzaak waar alle andere zaken naar te herleiden zijn. Die oorsprong is volgens hem de ‘pure vorm’. Die vorm kent geen stof, geen maker en geen doel. Het is slechts vorm. Deze vorm is de aristotelische God. Deze God wil niets en komt nergens vandaan, hij is simpelweg. Hij laat willen. Hij is de oorsprong van alles wat beweegt, de zogeheten ‘onbewogen beweger’.
[Aristoteles staat bekend als de wetenschapper-filosoof. De invloed van zijn filosofie in de oudheid is enorm, op de eigen peripathetische school, en het neoplatonisme, maar ook op de Arabische filosofie, via deze route weer op de filosofie van de late middeleeuwen in Europa, en legde hij een grondslag voor de empirische wetenschapsmethode, classificatie en logica. Daarbij weten we tegenwoordig ook veel over andere filosofen dankzij Aristoteles. In deze vijftiendelige serie bekijken we hem in detail. Het eerste deel is hier.]
Tijdens onze bespreking van Aristoteles’ logica en wetenschap zagen we al dat hij botste met zijn leermeester Plato over wat we beter kunnen vertrouwen: het denken of de waarneming. Waar Plato op het denken gericht was, vertrouwde Aristoteles duidelijk op de waarneming. Op het beroemde fresco De school van Athene, van de Italiaanse renaissanceschilder Rafaël, staan deze filosofen dan ook naast elkaar afgebeeld: Plato wijst naar de hemel en Aristoteles gebaart richting aarde.
[Aristoteles staat bekend als de wetenschapper-filosoof. De invloed van zijn filosofie in de oudheid is enorm, op de eigen peripathetische school, en het neoplatonisme, maar ook op de Arabische filosofie, via deze route weer op de filosofie van de late middeleeuwen in Europa, en legde hij een grondslag voor de empirische wetenschapsmethode, classificatie en logica. Daarbij weten we tegenwoordig ook veel over andere filosofen dankzij Aristoteles. In deze vijftiendelige serie bekijken we hem in detail. Het eerste deel is hier.]
Bij Plato en eerder kwamen we een term tegen die we nog niet expliciet omschreven hadden: dualisme. Het geloof dat lichaam en geest fundamenteel andere fenomenen zijn.
[Een korte serie over Plato: Plato wordt als filosoof vooral gekend om zijn leer van de ‘vormen’, de naar hem vernoemde relaties zonder seks, en zijn ideale filosofenstaat. Dit is jammer, want Plato’s filosofie gaat zoveel breder en dieper dan dat. In deze zestiendelige reeks bespreken we alle aspecten van zijn filosofie, ook en met name zijn politieke kritieken en psychologie. Het eerste deel is hier.]
Plato wordt beschouwd als de filosoof die zich afwendde van het fysische en zichtbare, en op zoek ging naar een hogere, achterliggende waarheid.
[In deze serie behandelen we de belangrijkste voorsocratische filosofen. Deze eerste Griekse filosofen worden ook wel ‘de natuurfilosofen’ genoemd, en leefden in de vijfde en vierde eeuw voor onze jaartelling. Het eerste deel is hier.]
In het licht van de moderne wetenschap …
De materialistische visie, waarin we uitgaan van een wereld die is opgebouwd uit vaste elementen, is voor de hedendaagse westerse mens heel normaal. We leren erover bij natuurkunde, en deze visie is dan ook diep geworteld in onze cultuur. Wij beleven de wereld als opgebouwd uit vaste substantie, opgebouwd uit moleculen, atomen en elektronen.
[In deze serie behandelen we de belangrijkste voorsocratische filosofen. Deze eerste Griekse filosofen worden ook wel ‘de natuurfilosofen’ genoemd, en leefden in de vijfde en vierde eeuw voor onze jaartelling. Het eerste deel is hier.]
Reductionisme en materialisme
Tot in de negentiende eeuw was men er nog van overtuigd dat de filosofie pas ten tijde van Socrates tot wasdom was gekomen, maar tegenwoordig worden de natuurfilosofen beschouwd als degenen die het werkelijke fundament legden voor het westerse denken.
[In deze serie behandelen we de belangrijkste voorsocratische filosofen. Deze eerste Griekse filosofen worden ook wel ‘de natuurfilosofen’ genoemd, en leefden in de vijfde en vierde eeuw voor onze jaartelling. Het eerste deel is hier.]
Alles zit in alles
We gaan nu drie filosofieën behandelen die probeerden het probleem van Parmenides op te lossen. Parmenides stelde: hoe kan verandering plaatsvinden in een wereld waarin iets niet zomaar kan veranderen in iets anders?
[In deze serie behandelen we de belangrijkste voorsocratische filosofen. Deze eerste Griekse filosofen worden ook wel ‘de natuurfilosofen’ genoemd, en leefden in de vijfde en vierde eeuw voor onze jaartelling. Het eerste deel is hier.]
Een gelopen wedstrijd
Achilles en een schildpad besluiten een hardloopwedstrijd te houden. Natuurlijk gaat Achilles ervan uit dat hij deze met gemak zal winnen. Hij weet immers dat hij meer dan twee keer zo snel rent als de schildpad.
[In deze serie behandelen we de belangrijkste voorsocratische filosofen. Deze eerste Griekse filosofen worden ook wel ‘de natuurfilosofen’ genoemd, en leefden in de vijfde en vierde eeuw voor onze jaartelling. Het eerste deel is hier.]
Het zijn kan niet veranderen
Even een waarschuwing: we zijn nu toegekomen aan misschien wel het moeilijkste hoofdstukje van dit boek over de filosofie van de oudheid. We gaan proberen te begrijpen wat metafysica is, en wat transcendente metafysica is. Veel mensen worden al gillend gek als ze die woorden horen. Misschien niet voor niets. Maar we gaan proberen het te begrijpen.
Wij gebruiken cookies op onze website, waarmee we uw instellingen en voorkeuren bij herhaald bezoek onthouden. Klikt u op “Accepteren”, om toestemming te geven voor het gebruik hiervan.
Deze website maakt gebruik van cookies om uw ervaring te verbeteren terwijl u door de website navigeert. Hiervan worden de cookies die als noodzakelijk zijn gecategoriseerd in uw browser opgeslagen, omdat ze essentieel zijn voor de werking van basisfunctionaliteiten van de website. We gebruiken ook cookies van derden die ons helpen analyseren en begrijpen hoe u deze website gebruikt. Deze cookies worden alleen met uw toestemming in uw browser opgeslagen. U heeft ook de mogelijkheid om u af te melden voor deze cookies. Maar als u zich afmeldt voor sommige van deze cookies, kan dit uw browse-ervaring beïnvloeden.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut noodzakelijk om de website goed te laten functioneren. Deze categorie bevat alleen cookies die zorgen voor basisfunctionaliteiten en beveiligingsfuncties van de website. Deze cookies slaan geen persoonlijke informatie op.
Alle cookies die mogelijk niet bijzonder noodzakelijk zijn voor het functioneren van de website en die specifiek worden gebruikt om persoonlijke gegevens van gebruikers te verzamelen via analyses, advertenties en andere ingesloten inhoud, worden niet-noodzakelijke cookies genoemd. Het is verplicht om toestemming van de gebruiker te verkrijgen voordat deze cookies op uw website worden geplaatst.
